سوند فولی: معرفی، کارکردها و انواع

مقدمه

سوند فولی یک ابزار پزشکی انعطاف‌پذیر و لوله‌ای است که به منظور تخلیه یا اندازه‌گیری ادرار از مجرای تولی (مثلاً مجرای ادرار) به کار می‌رود. این ابزار غالباً در بخش‌های بیهوشی، اورولوژی، اورژانس و مراقبت‌های ویژه استفاده می‌شود. هدف اصلی سوند فولی، حفظ جریان ادرار، جلوگیری از احتقان و فشار بی‌جا روی کلیه‌ها، و در برخی موارد اندازه‌گیری دقیق میزان ادرار است.مهم ترین نکته فیلم شستوشوی سوند فولی است .

نکته کلیدی: سوند فولی باید با استانداردهای استریل و با اندازه مناسب انتخاب شود تا از عفونت‌های احتمالی و آسیب به بافت‌ها جلوگیری گردد.

کاربردهای سوند فولی

• تخلیه ادرار در عمل‌های جراحی و بیهوشی: حفظ جریان ادرار در طول جراحی‌های طولانی و پس از آن.
• ارزیابی خروجی ادرار در ICU و بخش‌های ویژه: اندازه‌گیری دقیق میزان ادرار برای پایش وضعیت عملکرد کلیه‌ها و مایعات بدن.
• درمان بی‌اختیاری ادرار و مشکلات جهازات تحتانی تناسلی: استفاده در برخی برنامه‌های توان‌بخشی و مدیریت بی‌اختیاری.
• دور نگه داشتن مثانه برای مراحل بی‌حسی یا جراحی دستگاه ادراری: جلوگیری از فشار و پرشدگی بیش از حد مثانه.
• دریافت نمونه ادرار برای آزمایش‌های میکروبیولوژیک و بیوشیمیایی: به‌عنوان بخشی از فرایند تشخیصی.
• استفاده در کودکان و نوزادان: با اندازه‌های مخصوص و تکنیک‌های ویژه برای فشار و ایمنی بیشتر.

انواع سوند فولی

سوند فولی بر اساس طراحی، کاربرد و جنس به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود. در ادامه مهم‌ترین انواع پرکاربرد را می‌بینید:

1) سوند فولی کوتاه (Straight Catheter)

• ویژگی‌ها: بدون باله یا کَندک؛ برای تخلیه موقتی و بدون نگهداری طولانی استفاده می‌شود.
• کاربردها: تخلیه موقت مثانه در مواقعی که تخلیه به‌طور موقت لازم است، بدون نیاز به نگهداری طولانی.

2) سوند فولی کَشی یا فولی بلند (Indwelling Foley Catheter)

• ویژگی‌ها: دارای باله‌های جانبی (side holes) و مجموعه باله‌ای که به مدت طولانی در مثانه باقی می‌ماند.
• کاربردها: نگه‌داشتن جریان ادرار برای مدت طولانی، پایش ورودی/خروجی مایعات در ICU، جراحی‌های طولانی یا بیماری‌های مزمن.

3) سوند فولی فِرارنس/قطره‌ای (Coude/Medial Curved Foley)

• ویژگی‌ها: نوک خمیده برای عبور از اندازه‌های مشکسم و پروستات یا مجرای پیچ‌خورده.
• کاربردها: مدیریت در مردان با پروستات بزرگ یا انسداد مجاری ادراری؛ عبور آسان‌تر در طول‌های خاص مجرا.

4) سوند فولی با کلاهک یا پستانک (Catheter with Valve/Closed-System Foley)

• ویژگی‌ها: سیستم بسته با درپوش یا کَپسول برای کاهش ورود هوا و باکتری‌ها.
• کاربردها: کارکرد ایمن‌تر در مدت‌زمان طولانی و کاهش خطر عفونت بیرونی.

5) سوند فولی الاستیک یا با لوله انعطاف‌پذیر (Flexible/Soft Foley)

• ویژگی‌ها: جنس نرم‌تر و مناسب برای استفاده کودکان یا بیماران با حساسیت بافتی.
• کاربردها: استفاده در کودکان، نوزادان یا بافت‌های حساس.

6) سوند فولی نشت‌ناپذیر یا با فِیتینگ مخصوص (Anti-reflux/Low-Pressure Foley)

• ویژگی‌ها: طراحی کم‌نشت و کاهش بازگشت ادرار به مجرای بالایی.
• کاربردها: کاهش خطر برگشت، مخصوصاً در بیماری‌های اینترا-بلدی.

7) سوند فولی با قابلیت آلودگی‌زدایی یا ضدعفونی‌کننده (Antimicrobial/Antibiotic-Coated Foley)

• ویژگی‌ها: پوشش ضدباکتریایی برای کاهش عفونت‌های مرتبط با سوند.
• کاربردها: کاربرد طولانی‌مدت یا بیماران با ریسک بالای عفونت ادراری.

نکات مهم ایمنی و مدیریت سوند فولی

• انتخاب اندازه مناسب: اندازه واژه (Length) و قطر داخلی/خارجی باید با توجه به سن، جنس، و شرایط بیمار انتخاب شود. سایز نادرست می‌تواند منجر به درد، انسداد یا آسیب بافتی شود.
• بسته‌بندی و استریل بودن: استفاده از سوند استریل و ابزارهای مربوطه به‌روز، برای جلوگیری از عفونت‌های ادراری حیاتی است.
• راه‌اندازی سیستم بسته: حفظ حالت بسته برای کاهش ورود باکتری و آلودگی به سیستم ادراری.
• نگهداری و تعویض منظم: برنامه‌ریزی مناسب برای بررسی و تعویض سوند براساس دستورالعمل‌های بالینی و وضعیت بالینی بیمار.
• مانیتورینگ عوارض: پایش درد، خون‌ریزی، انسداد، نشت یا علائم عفونت (قرمزی، ترشح، تب) و اقدام سریع در صورت بروز هرگونه علامت.
• آموزش به مراقبت‌های پرستاری و بیمار: آشنایی با نحوه تمیزکاری اطراف دهانه، بهداشت دست‌ها و گزارش هر گونه مشکل به تیم درمان.